Zajednička uspomena iz djetinjstva svih nas je drvo trešnje na selu, dovoljno nisko da i djeca mogu ubrati okrugle, crvene, sočne plodove u kojima ne smeta čak ni poneki crv, a zapravo toliko visoko da joj vrhovi vječno ostaju neobrani.
Legenda kaže da je ptica kukavica zaslužna za opstanak divlje trešnje u prirodi, prenoseći njeno sjeme, a da može prestati da pjeva jedino ukoliko se tri puta nahrani sa trešnjinog drveta.
U mnogim evropskim zemljama, cvjetanje trešnje označava dolazak proljeća, simbolizujući obnovu, vitalnost i buđenje prirode poslije zimskih dana. Cvjetanje stabala divlje trešnje slavi se u brojnim kulturnim svetkovinama i običajima.
U Japanu, sezona cvjetanja trešnje, poznata kao Hanami, je veoma cijenjen događaj, gdje se ljudi okupljaju ispod rascvjetanih stabala trešanja, kako bi uživali u njihovoj ljepoti i razmišljali o prolaznosti života. Hanami festivali privlače hiljade posjetilaca i prate ih tradicionalna muzika, ples i hrana.
Simbol trešnje je tokom istorije inspirisao umjetnike, pjesnike i pisce. Njegovi delikatni cvjetovi i graciozan oblik prikazani su na slikama, u poeziji i književnosti, predstavljajući teme kao što su ljepota, prolaznost i ciklusi života.
Latinski naziv trešnje glasi Prunus avium (L.) i pripada listopadnim stablima iz porodice ruža (Rosaceae). Trešnja predstavlja jednu od najstarijih privredno iskorištavanih vrsta voćaka. Višestruk je i veoma veliki značaj trešnje, prvenstveno jer njeni plodovi imaju veliku upotrebnu vrijednost za potrošnju u svježem stanju, kao i za preradu i kulinarstvo, a u novije vrijeme sve češće se ističu njena ljekovita svojstva.
Plod trešnje ima hranljivu, dijetetsku, dijetoprofilaktičku i dijetoterapeutsku vrijednost što mu obezbjeđuje bogatstvo i raznovrsnost njegovog hemijskog sadržaja, kao što su: šećeri (glukoza, fruktoza i saharoza), organske kiseline, celuloza, pektini, tanini, antocijanini, vitamini, mineralne materije, proteini, aromatične materije i slično.
Proizvodnja trešnje, kako u svijetu tako i u regionu, u posljednjih 20 godina je u stalnom porastu. Trešnja se uzgaja širom svijeta, na svim kontinentima, u svim područjima umjerene klime. Uspješno se uzgaja od suptropskih područja do 61° sjeverne geografske širine.
Najveći proizvođači trešnje su Turska, SAD, Čile i Uzbekistan. U Evropi se na oko 170 hiljada hektara površina pod trešnjom, proizvodi oko 800 hiljada tona ploda, što znači da je prosječan prinos trešnje oko 4,6 tona po hektaru.
Uporedo sa povećanjem proizvodnje ovog voća, neophodno je obrazovanjem i obavještavanjem o višestrukoj korisnosti plodova trešnje podsticati njenu sadnju, kao i sveukupnu proizvodnju i preradu. Takođe, neophodna je i kontinuirana edukacija potrošača na veću potrošnju, čime će se obezbijediti i veći plasman trešnje.
Oplemenjivački radovi na trešnji u posljednjih 30 godina rezultirali su nastankom sorti izuzetnih karakteristika, te cijelom lepezom vegetativnih podloga. Ciljevi u stvaranju novih sorti trešnje bili su: krupni, čvrsti i transportabilni plodovi, manja osjetljivost na pucanje ploda, samooplodnost i produžetak epohe dozrijevanja.
Nove podloge trebaju biti prilagođene različitim tipovima tla, tako da se mogu naći one pogodne za pjeskovita, kao i one pogodne za glinovita tla, ali i podloge koje su manje ili više tolerantne na visok sadržaj vlage ili na sušu. Upotrebom podloga slabe i srednje bujnosti, znatno se smanjuju troškovi berbe i rezidbe.
Trešnja uglavnom uspijeva u područjima sa toplom i blagom klimom, kratkom zimom, bez velikih temperaturnih kolebanja. Za uzgoj trešnje su pogodna područja sa toplim i sunčanim proljećem, bez kasnih mrazeva, kao i sa dugim i vlažnim ljetom. Trešnja uspijeva u oblastima blizu morskog nivoa, pa sve do 1.200 metara nadmorske visine.
Optimalna nadmorska visina je do 800 metara, a najpovoljniji su otvoreni položaji, koji imaju dobru vazdušnu drenažu i strujanje vazduha. Južna ekspozicija joj najbolje odgovara, a nagib terena treba da je blago nagnut, od 3° i 5°.
Trešnji prijaju dobro drenirana i plodna tla, uniformnog (jednoličnog) pedološkog profila, koja su rastresita, umjereno plodna i ocjedita, bliža pjeskovitim nego glinovitim tlima. Reakcija zemljišta treba da je slabo kisela ili neutralna, te se optimalna pH vrijednost kreće u rangu od 5,5 do 7,5.
Može podnijeti niske temperature sve do -20°C, u fazi dubokog zimskog mirovanja, dok pri kretanju vegetacije može izdržati do -4°C. Cvjetovi i zametnuti plodovi su značajno osjetljiviji, te se na -2°C mogu javiti trajna oštećenja. Trešnja je osjetljiva na rane jesenje mrazeve, ali i na visoke temperature, iznad 35°C praćene sušom.
Trešnja se može zadovoljiti sa oko 500 mm padavina godišnje, dok u intenzivnom uzgoju, sa ciljem postizanja visokog prinosa i dobrog kvaliteta plodova, potrebno je obezbijediti oko 700 mm padavina godišnje. Obilne kiše u periodu sazrijevanja plodova su nepovoljne, jer prouzrokuju pucanje plodova.
Korijen je veoma osjetljiv na visok nivo pozemnih voda i u takvim uslovima, ako je potopljen duže od 4 - 5 dana, javlja se njegovo gušenje, a na drvetu smola i sušenje vrhova grančica.
Plodovi trešanja su veoma osjetljivi, ograničene manipulativnosti i transportabilnosti, ali im je tehnološka vrijednost veoma velika i višestruka. Predstavljajući tako dragocjenu tehnološku sirovinu, oni se, i pored osjetljivosti i podložnosti kvarenju, masovno koriste za konzervisanje i različite načine prerade.
Trešnje su odlična sirovina za različite načine prerade radi dobijanja džema, slatka (u domaćinstvu), želea, soka od višanja (sirupa), marmelade, pa i sirćeta, vina, rakije, likera. Kozmetički preparati savršenog mirisa trešnje su sve prisutniji na tržištu, a drvo trešnje predstavlja izvanrednu sirovinu u industriji prerade.
Evidentan je društveno-ekonomski i biološko-ekološki značaj trešnje, zbog čega je neophodan podsticaj proizvođača na podizanje novih i intenziviranje postojećih zasada trešnje, ali i potrošača na što intenzivniju konzumaciju plodova voćne vrste koja neodoljivo vraća uspomenu na djetinjstvo.
